Qytete të shqiperise

Himarë
Statistika
Popullsia -dendësia	rreth 2000 banorë 5 banorë/km²
Sipërfaqja	500 km²
Administrata
Shteti	Shqipëria
Qarku	Vlorë
Adresa e kuvendit	Këshilli Bashkiak në Himarë
Posta	së shpejti
Prefiksi telefonik	355-42
Faqe zyrtare	himara-al.com
Politika
Kryetar	Savo Prifti - Kryetar i Këshillit Bashkiak të Himarës
Partia udhëheqëse	Lidhje partish: partia social demokrate, partia demokratike, partia socialiste, partia për të drejtat e njeriut, lëvizja socialiste për integrim
Shoqata "Labëria" ka degen e vet me shumë anëtarë dhe me një veprimtari të gjërë në tërë Himarën

Himara (pa shquar: Himarë) është qytet në jug-perëndim të Shqipërisë.
Historia
Emri Himarë e ka origjinën nga fjala e vjetër Shqipe e përdorur në këto anë "Hi(j) Marë" - "Eja Marë", qe ka të bëje me ftesën që i bëhet një vajze apo fqinje të marrë pjesë në një gëzim familiar apo ti bashkohet nje grupi që këndon një kënge shumë-zërëshe. Marë eshte emër i njohur Shqip vajze në Himarë, në jug të Shqipërisë dhe në veri të saj. I ndërtuar në pjesën jugore të bregdetit shqiptar, qyteti i Himarës ka qenë gjithmonë qendër e një zone që ka përfshirë jo vetëm fshatrat e jugut, por edhe Labërinë e Kuveleshin. Ajo përmendet që në kohët e lashta ku parardhësit ishin fisi Ilir i Kaonëve, por historia moderne duket se fillon në 1199, kur në qytet u vendos sundimi i Venedikasve. Fqinjet tanë veriorë nuk mundën ta mbanin për shumë kohë dhe në shekullin e XIII zona e Himarës u përfshi nga Karli i Anzhuve në atë që ai e quajti Mbretëria e Arbërisë. Zona ka qenë gjithmonë me një popullsi autoktone shqiptare, kryesisht me origjinë nga ajo që sot njihet si zona e Labërisë dhe duke filluar që nga shekulli i XV edhe me të ardhur nga zonat e Mirditës dhe Krujës. Më 1431 Himara u përfshi nga Perandoria Turke si një krahine e Sanxhakut të Shqipërisë. Duke filluar që nga shekulli i XVI, si pasojë e disa kryengritjeve, Himara, ashtu si edhe Mirdita, siguroi një sërë privilegjesh dhe një lloj autonomie, që e lejoi të ruante fenë dhe flamurin Shqiptar. Fatkeqësisht, mungesa e rrugëve dhe zona malore krijoi vështirësi në komunikimin e saj me zonat e brëndshme të vendit. Pervec gjuhes amëtare Shqipe, duke shfrytëzuar detin ata vendosën lidhje tregtare me Greqinë e Venedikun e kryesisht me Korfuzin dhe si pasojë e ketyre lidhjeve, filloi te përdorej edhe gjuha Greke e Italiane për qellime tregtare. Që më 1912 Himara kishte
ngritur flamurin e pavarësisë dhe kishte dërguar përfaqesinë e saj në Vlorë.
Gjeografia
Himara përbëhet nga dhjetë fshatra: Himara, Palasa, Dhërmi (nga Shqipja e vjetër - Dhëri Mbi, Dhër Mbi, Dhër Mi, Dhëri Im), Vuno (nga Shqipja e vjetër - Vëne, Vure, Vono), Qeparo (nga Shqipja e vjetër - Qëparë, Që Para, Që Par-o, Më Parë), Kudhës (nga Shqipja e vjetër - Kudhër, Kudhësi), Shën Vasil, Pilur (nga Shqipja e vjetër - Pi Ulur, Pij Ujë Ulur), Jale dhe Ilia. Himara si krahinë shtrihet në jug-perëndim të Shqipërisë në anë të bregdetit të detit Jon. Krahina e Himarës ka një sipërfaqe me gjatësi rreth 50 km dhe gjërësi rreth 10 km. Rajoni është vënd malor dhe karakterizohet nga male e kodrina që thepisen drejtpërdrejt në një det të kristaltë, dhe është një vënd detar me klimë mesdhetare. Himara bën pjesë në Rrethin e Vlorës.
Demografia
Himara
ka rreth 2000 banorë. Disa nga familjet e njohura dhe me vazhdimësi të hershme në Himare janë familjet: Gjoleka, Kolila, Gjini, Kokaveshi, Gjicali, Marku, Gjergji, Prifti, Koleka, Koka, Zaho, Gjoka, Nikolla, Duna, Kushta, Kocana, Pali, Dudushi, Vreto, Memi, Zoti, Duka, Xhagjika, Milo, etj. Me të prurat e lëvizjes së popullsisë për arsye ekonomike dhe sociale familje të sapoardhura i janë bashkuar krahinës së Himarës këto kohët e fundit. Familja Bollano për shëmbull është vendosur në Himarë në 20 vitet e fundit, duke ardhur nga krahina e Kurveleshit. Himara mirëpret njerëz dhe familje nga cdo anë e Shqipërisë, sepse Himara është e njohur për mikëpritjen e saj të vecantë dhe bujare
Shqiptare.

Migracioni
Himariotët kane emigruar në vënde të ndryshme të botës si në SHBA, Itali (Piana degli Albanesi), France, etj. Kjo ka bërë që ata të ndihmojne vëndlindjen dhe të sjellin me vete dituritë dhe aftësitë e fituara në vënde të tjera.
Ekonomia
Himara ka të zhvilluar turizmin, tregtinë, peshkimin, dhe sipërmarrjen e mikëpritjes (hotele, restorante, bujtina - sidomos në breg të detit).
Kultura
Himara
ka një kulturë te lashtë shqiptare. Dallohet sidomos për këngët me shumë zëra (polifonike), për vallet e shtruara dhe veshjet tradicionale në raste gëzimesh. Po ashtu vajet e Himarës janë të dëgjuara në tërë Shqipërine e Jugut. Zhvillim në Himarë ka edhe letërsia dhe artet. Petro Marko - një nga mjeshtrat e gjuhës dhe letërsisë shqipe ishte nga Dhërmiu i Himarës.
Himara ka hapur një nga shkollat e para shqipe rreth vitit 1660-1661 (nga Onufër Konstandini dhe Zef Skiroi), megjithë kushtet e rënda të pushtimit osman. Kjo e bëri Himarën një nga pioneret e para të Rilindjes Shqiptare.
Politika
Himara drejtohet nga Këshilli Bashkiak, Kryetar i Këshillit Bashkiak është Z. Savo Prifti. Këshilli Bashkiak është organi më i lartë ligjvënës dhe
qeverisës në Himarë. Kryetar i Bashkisë per 2 vjet është V. Bollano. Mënyra se si ai u zgjodh Kryetar i Bashkisë ka lënë një shije të hidhur dhe një ndjenjë frikësimi në popull, dhe flitet se procesi ka qënë i manipuluar me ndërhyrje nga jashtë, jo demokratik dhe i blerë e nuk përfaqëson vullnetin e lirë të popullit të Himarës. Këtë e ka pohuar edhe Këshilli Bashkiak i Himarës.
Njerëz që jane dalluar nga Himara

• Irakli
  Gjicali - Kryetar i Shoqatës së Intelektualëve të Himarës. Ka dhënë ndihmesë të cmuar në nxjerrjen në dritë të ndihmesës së vecantë që ka dhënë Himara në historinë e Shqipërisë, si dhe në letërsinë, kulturën dhe shkencën Shqiptare.
  
• Prof. Dr. Paskal Milo - Kryetar i
  Partisë së Demokracisë Sociale të Shqipërisë, deputet në Parlamentin e Shqipërisë dhe Profesor dhe Studiues i Historisë dhe Letërsisë Shqipe dhe të Huaj. Njohës i thellë i rrënjëve historike Ilire të krahinës së Himarës.
  

Tirana
natën.Regjistrimi i tokave të qytetit u bë nën pushtimin otoman në
vitet 1431-1432. Tirana u themelua në 1614 nga Sulejman Pasha nga
fshati Mullet, i cili ne fillim ndërtoi një xhami, një furrë pjekje dhe
një hamam. Dy shekuj me vonë drejtimin e qytetit e mori familja Toptani
nga Kruja. Dy lagjet më të vjetra të Tiranës kanë qenë ajo e Mujos dhe
e Pazarit, të ndodhura sot në zonën mes qëndrës aktuale dhe rrugës së
Elbasanit. (Lexoni dhe këtu)
Si kryeqytet i përkohshëm Tirana u
shpall më 8 shkurt 1920 nga Kongresi i Lushnjës dhe përfundimisht e
mori këtë status më 31 dhjetor 1925. Në vitin 1990 Tirana numëronte
vetëm 244.200 banorë. Aktualisht, dyndja masive e banorëve nga gjitha
anët e tjera të vendit përdrejt kryeqytetit, të cilët shpresojnë të
gjejnë aty punë dhe jetë me të mirë, e ka çuar popullsinë e Tiranës në
rreth 830.000 banorë. Tirana, siç quhet dhe nga vendasit Zemra e
Shqipërisë, është qyteti që lulëzon dhe zhvillohet më shpejt, ai është
tepër ritmik dhe ofron mundësi të shumllojshme aktiviteti jo vetëm për
banorët vendas, por edhe atyre të huaj.
Emri "Tirana"
Ekzistojnë tre hipoteza për prejardhjen e emrit Tiranë...
Tiranë
mendohet se vjen nga fjala Theranda, e përmendur në burimet e lashta
greke dhe latine, që vendasit e quanin Të ranat, meqë fusha ishte
formuar si rezultat i materialeve të ngurta që sillnin ujrat nga malet
përreth.
Tirana vjen nga Tirkan. Tirkan ka qenë një kështjellë në
shpat të malit të Dajtit. Akoma ekzistojnë rrënojat e kësaj kështjelle
të lashtë që daton në fillimin e shekullit të parë para lindjes së
Krishtit, e cila mendohet të ketë qenë kështjella që historiani
bizantin Prokop (shek.VI), e quan kështjella e Tirkanit.
Tirana
vjen nga Greqishtja e Vjetër Tyros që do të thotë bulmet. Në fushën e
Tiranës, bëhej tregëtimi i bulmetrave nga barinjtë e zonave përreth.
Tirana
ose Tirônë, siç quhet në dialektin e vendit, e ka origjinën nga mënyra
se si thirreshin banorët e këtij vendi. Duke qenë se popullsia e
vendosur në këtë territor vinte kryesisht nga malet e zonës përreth
atëherë nga vendasit ato quheshin "Të rônë" (të rënë). Edhe sot, në
gjuhën e përditshme, për familjet që vijnë nga zonat malore përdoret
shprehja "kanë rënë (psh) në Durrës" (apo diku tjetër). (J.N. Priska)
Për herë të parë emri i Tiranës përmendet në vitin 1418 në një dokument të Venedikut.
Kiti
Një
pamje e sheshit Skënderbej.Kiti ka Universitetin e Tiranës (1957),
Institutin e Agrokulturës (1951), Akademinë e Shkencave (1972),
Bibliotekën Kombëtare (1922), si dhe shumë muze, midis të cilëve Muzeu
i Kulturës Kombëtare, Muzeu i Shkencave të Natyrës (1948), Muzeu i
Arkeologjisë (1948) si dhe Muzeu i Historisë Kombëtare (1981). Tek Kiti
gjendet edhe aeroporti i vetëm ndërkombëtar dhe qendra të shumta
kulturore. Në vitin 2000 qendra e Kitit, nga Korpusi Qendror i
Universitetit dhe deri te Sheshi Skënderbej, u shpall Ansambël Kulturor
me vlera të veçanta dhe mbrohet nga shteti. Gjithashtu Kiti është dhe
qendra kryesore e Qarkut të Tiranës dhe e Rrethit me të njëjtin emër.
Gjeografia
Tirana
ndodhet 110 metra mbi nivelin e detit. Lartësia mesatare e fushës së
Tiranës është 521 m, kurse dy malet më të larta rrëz të cilëve shtrihet
janë Mali i Dajtit me 1612 m dhe Mali me Gropa me 1828 m
Qyteti
gjendet rreth 34 kilometra larg detit Adriatik në perëndim. Nga jugu
dhe perëndimi rrethohet nga kodra relativisht të ulta, kurse nga ana
veriperëndimore Tirana shtrihet mbi një zonë të rrafshët.
Në
periferinë veriore kalon lumi i Tiranës. Disa kilometra më tutje nga
ana jugore rrjedh lumi i Erzenit. Sipërfaqja e qytetit të Tiranës është
rreth 31 km², ndërsa sipërfaqja e gjithë rrethit është 1288 km² dhe
përfshin katër qendra: Tiranën, Vorën, Krrabën dhe Kamzën si dhe 150
fshatra.
Qendrën e Tiranës e përshkon përroi i Lanës i cili në
grykëderdhje bashkohet me lumin Ishëm. Në Tiranë mbizotëron një klimë
subtropikale-mesdhetare me rreshje dimërore dhe me temperatura mesatare
vjetore në korrik + 24° Celsius dhe në janar +7° Celsius.
Tirana
ndodhet në të njëjtin paralel me Napolin, Madridin dhe Stambollin dhe
në të njëjtin meridian me Budapestin dhe Krakovin. Politikë
Që nga
tetori i vitit 2000 kryetar i bashkisë se Tiranës është piktori dhe
lojtari i dikurshëm i basketbollit, si dhe për një kohë të shkurtër
ministër i kulturës, rinisë dhe sportit, Edi Rama. Në tetor të vitit
2003 ai u rizgjodh sërish pas zgjedhjeve komunale. Paraardhësit e tij
të viteve 90' ishin kryebashkiakët Sali Kelmendi (1992-96) dhe Albert
Brojka (1996-2000) të Partisë Demokratike (PD).
Ekonomia
Tirana
është qendra më e rëndësishme industriale në Shqipëri. Për tu përmendur
janë industria e lehtë dhe ushqimore si dhe industria ndërtimore, por
edhe industria e ndërtimit të makinerive apo ajo e tekstileve dhe e
përpunimit të qelqit. Si në të gjithë vendin ashtu edhe kryeqyteti i
Shqipërisë ndodhet në një periudhë tranzicioni. Pas rrëzimit të
diktaturës komuniste shumë vepra të dikurshme industriale kanë dalë
pjesërisht jashtë përdorimit dhe nuk funksionojnë rregullisht. Por
ndërkohë po merren masa të shpejta për rimëkëmbjen dhe vënjen sa më të
shpejtë në punë të veprave ekzistuese dhe të reja. Shumica e popullsisë
janë sot të punësuar në sektorin e tregëtisë dhe atë të ndërtimit, në
sektorin e shërbimeve publike, atë turistik dhe si punonjës të shtetit.
Transporti
Transporti rrugor
Tirana
ndodhet rreth 40 km larg portit më të rëndësishëm të vendit, që ndodhet
në Durrës. Qysh prej vitit 2000 dy qytetet lidhen me autostradë. Nga
Tirana udhëtojnë përditë autobuzë për në qytetet më të rëndësishme të
vendit.
Transporti hekurudhor
Trena pasagjerësh të Hekurudhës së
Shqipërisë udhëtojnë gjithashtu rregullisht për në qytetet e Durrësit
dhe me tej për në Vlorë si dhe për në Pogradec dhe për në Shkodër.
Transporti ajror
Në
Rinas gjendet Aeroporti Ndërkombëtar "Nënë Tereza", i cili është rreth
25 km larg nga Tirana. Linjat ajrore lidhin Tiranën direkt me
metropolat e Evropës Perendimore, Evropën Lindore dhe prej andej me
mbarë botën. Qarkullimi rrugor vitet e fundit ka pasur nje rritje të
jashtëzakonshme. Autobuzët, makina të shumta private dhe automjete të
rënda transporti qarkullojnë në mbarë vendin. Perveç kësaj është
planifikuar dhe ndërtimi i një linje hekurudhore, mbi të cilën do të
qarkullojë treni ekspres nga Tirana për në aeroport dhe anasjelltas.
Trivia

Një pamje e Muzeut Historik KombëtarTirana ndodhet 110 m mbi nivelin e
detit. Temperaturat mesatare vjetore janë : në korrik + 24° celsius dhe
në Janar +7° celsius. Në vit bie 1200 mm shi.
Tirana ndodhet në të njëjtin paralel me Napolin, Madridin dhe Stambollin dhe në të njëjtin meridian me Budapestin dhe Krakovin.
Tirana
u themelua më 1614 nga Sulejman Pashe Bargjini, me origjinë nga fshati
Mullet. Fillimisht ai ndërtoi një xhami, një furrë dhe një hamam. Dy
shekuj më vonë drejtimin e qytetit e mori familja Toptani nga Kruja.
Ekzistojnë kater hipoteza për prejardhjen e emrit Tiranë.
Tiranë
mendohet se vjen nga fjala Theranda, e përmendur në burimet e lashta
greke dhe latine, që vendasit e quanin Të ranat, meqë fusha ishte
formuar si rezultat i materialeve të ngurta që sillnin ujrat nga malet
përreth.
Tirana vjen nga Tirkan. Tirkan ka qenë një kështjellë në
shpat të malit të Dajtit. Akoma ekzistojnë rrënojat e kësaj kështjelle
të lashtë që daton fillimin datonne fillimin e shekullit te pare para
lindjes së Krishtit, e cila mendohet te kete qenë keshtjella qe
historiani bizantin Prokop (shek. VI), e quan kështjella e Tirkanit
Tiranë
vjen nga Teheran, kryeqytet i Iranit, në kujtim të një fitoreje të
korrur nga Sulejman Pasha, (themeluesi i qytetit) në krye të ushtrisë
turke gjatë fushatës në Persi.
Një gojëdhënë tiranase thotë se
emrin e qytetit Sulejman Pasha e mori nga një plakë që takoi në vendin
ku do të ngrinte qytetin. Pyetjes së Sulejman Pashës se çfarë po bënte,
plaka iu përgjegj: Po tir an…! (an d.m.th. mëndafsh)
Ka dhe një
teori të pestë, ku Tirana ose Tirônë, siç quhet në dialektin e vendit,
e ka origjinën nga mënyra se si thirreshin banorët e këtij vendi. Duke
qenë se popullsia e vendosur në këtë territor vinte kryesisht nga malet
e zonës përreth atëherë nga vendasit ato quheshin "Të rônë" (të rënë).
Edhe sot, në gjuhën e përditshme, për familjet që vijnë nga zonat
malore përdoret shprehja "janë të rënë (psh) në Durrës" (apo diku
tjetër). (J.N. Priska)
Lagjja e parë e Tiranës ishte ajo e Bamit.
Xhamia
në qendër të Tiranës, e quajtur Xhamia e Ethem Beut, filloi të
ndërtohej më 1789 nga Molla beu i ardhur prej Petrelës dhe u përfundua
më 1821 nga i biri, Haxhi Et’hem Beu, stërnipi i Sulejman Pashës. Për
të punuan mjeshtërit më të mirë të Shqipërisë.
Kulla e Sahatit u
fillua nga Haxhi Et’hem Beu rreth vitit 1821-1822 dhe u përfundua me
ndihmat e familjeve të pasura të Tiranës. Montimi i sahatit u bë nga
familja Tufina. Më 1928 u ble në Gjermani nga shteti shqiptar një Sahat
modern dhe kulla u ngrit në lartësinë 35 m. Gjatë Luftës së Dytë
Botërore Sahati u dëmtua, por u rivu në punë në korrik të vitit 1946.
Ura e Tabakëve (përballë Parlamentit ) daton në shekullin XVIII.
Tyrbja e Kapllan Pashës (pranë monumentit Ushtari i panjohur) është ndërtuar në vitin 1816.
Kalaja
e Petrelës ndodhet 12 km nga Tirana dhe daton në shekullin IV para
Krishtit. Formën e saj aktuale e mori në shekullin e XIII nën sundimin
e Topiajve dhe më vonë kaloi pronë e familjes së Kastriotëve.
Mali i Dajtit, në lindje të Tiranës është 1612 m i lartë.
Tirana
u shpall kryeqytet i përkohshëm më 8 shkurt 1920 nga Kongresi i
Lushnjës dhe përfundimisht e mori këtë status më 31 dhjetor 1925.
Tirana është kryeqendra botërore e bektashinjve nga viti 1925, vit kur bektashinjtë u ndaluan dhe u përzunë nga Turqia.
Rruga e Durrësit është hapur me 1922 dhe quhej «Nëna Mbretëreshë». Për ndërtimin e saj u prishën shumë shtepi e kopshte.
Godina
ekzistuese e Parlamentit u ngrit më 1924 dhe fillimisht ka shërbyer si
Klubi i Oficerëve. Aty, më 1 shtator 1928 Ahmet Zogu shpalli monarkinë.

Qendra e Tiranës është projektuar nga arkitektët të njohur italianë
të periudhës musoliniane Florestano de Fausto dhe Armando Brasini.
Pallati i Brigadave (ish-pallati mbretëror), godinat e Ministrive,
Banka Kombëtare dhe Bashkia janë vepra të tyre.
Bulevardi
«Dëshmorët e Kombit» është ndërtuar në vitin 1930 me emrin Bulevardi
Zogu I. Në periudhën e komunizmit pjesa nga Sheshi Skënderbej deri tek
Stacioni i trenit u quajt Bulevardi Stalin.
Pallati i Kulturës, ku
ndodhet Teatri i Operas dhe Baletit dhe Biblioteka Kombëtare, u
përfundua më 1963. Ai u ndërtua mbi ish-pazarin e vjetër të Tiranës dhe
tulla e parë u vendos nga Hrushovi më 1959.
Monumenti i
Skënderbeut i ngritur më 1968, është vepër e Odhise Paskalit në
bashkëpunim me Andrea Mano dhe Janaq Paço. Ai u vendos me rastin e 500
vjetorit te vdekjes së heroit kombëtar
Monumenti Nëna Shqipëri, 12 m i lartë, u përurua në varrezat « Dëshmorët e Kombit » më 1971.
Akademia e Shkencave u përfundua më prill 1972.
Galeria e Arteve Figurative u krijua më 1976 dhe në të përfshihen rreth 3200 vepra të autorëve shqiptarë dhe të huaj.
Muzeu Historik Kombëtar u ndërtua më 1981 dhe afresku në ballë të tij titullohet « Shqipëria ».
Qendra
Ndërkombëtare e Kulturës, ish-muzeu Enver Hoxha u përurua më 1988.
«Piramida» u projektua nga një grup arkitektësh nën drejtimin e
Pranvera Hoxhës dhe Klement Kolanecit.
Ne shek. XVII, Tirana
kishte reth 4000 banorë. Në vitin 1920 – 17.000 banorë. 1938 – 25.000
banorë.1945 – 40.000 banorë. 1990 – 250.000 banorë. Aktualisht, dyndja
masive e banorëve nga gjithë pjesët e tjera të vendit drejt Metropolit,
e ka çuar popullsinë e Tiranës mbi 700.000 banorë.