Kaēaniku | |
Popullsia -dendėsia | 53,000 banorė 140.5 banorė/km² |
Sipėrfaqja | 306 km² |
Administrata | |
Shteti | Kosova |
Qarku | Ferizaji |
Adresa e kuvendit | [/url] |
Posta | 71000 |
Prefiksi telefonik | (0290) 380 |
Faqe zyrtare | Kaēaniku |
Politika | |
Partia udhėheqėse | PDK |
dhe ka njė sipėrfaqe prej 306 km katrorė (2,8% e sipėrfaqes sė
tėrėsishme tė Kosovės). Nga sipėrfaqja e tėrėsishme e komunės 65,6%
ėshtė tokė e papunuar, kurse 34,4% ėshtė tokė e punuar.
Nėpėr Kaēanik kalon magjistralja Shkup-Prishtinė, si edhe hekurudha Selanik Fushė Kosovė (e ndėrtuar nė vitin 1879).
Nė kėtė komunė janė edhe dy vendkalime kufitare me Maqedoninė: njėri
nė Han tė Elezit dhe tjetri nė fshatin Qafėshqipe (ish Glloboē
Historia e Kaēanikut
Kaēaniku si qendėr administrative-qytezė, daton qysh nga fundi i shekullit XVI. Deri nė vitin 1891 ishte nahije e Sanxhakut tė Shkupit tė Vilajetit tė Kosovės.
Themelues i qytezės Kaēanik ėshtė Koxha Sinan Pasha, njė pasha turk me origjinė shqiptare. Sinan Pasha ndėrtoi xhaminė (e cila edhe sot ekziston), njė imaret (kuzhinė publike), njė shkollė nė afėrsi tė xhamisė, dy hane (bujtina), njė hamam (banjo publike), kalanė dhe disa mullinj mbi lumin Lepenc.
Lufta e fundit - tė rėnėt, dėmet materiale
Sipas tė dhėnave tė NKMDLNJ-sė nė Kaēanik, gjatė luftės sė fundit nė kėtė komunė janė vrarė 90 pjesėtarė tė UĒK-sė
dhe 139 civilė, ndėrsa 7 persona llogariten tė zhdukur. Kufomat e
pjesėtarėve tė UĒK-sė dhe tė civilėve qė ishin marrė nga forcat serbe,
pas pėrfundimit tė luftės janė gjetur nė varrezat masive nė Kaēanik,
Kaēanik tė Vjetėr dhe Kotlinė. Ndėrkaq, forcat pushtuese serbe i kanė
shkatėrruar tėrėsisht apo pjesėrisht edhe 1447 objekte banimi dhe asosh
me destinim tjetėr.
Gjeografia e Kaēanikut
Kaēaniku dallohet me faktin se pėrmes tij kalojnė 2 lumenj, Lepenci
dhe Nerodimja, tė cilėt nė fund tė qytetit bashkohen. Veē 2 lumenjėve,
i ka edhe 2 zona klimatike. Klimatologėt qysh para Luftės sė Dytė
Botėrore kishin konstatuar se nė juglindje tė Kaēanikut takohen klima e
ngrohtė mesdhetare dhe ajo e ftohtė kontinentale. Sipas eksepertėve
shėndetėsorė kjo klimė (takimi i 2 klimave), ėshtė e preferueshme pėr
tė sėmurėt nga tuberkulozi (sidomos ajo e eshtrave). Mu pėr kėtė, njė kohė nė lindje tė Kaēanikut ka qenė sanatoriumi pėr tė sėmurė nga tuberkulozi.
Rezervat e konstatuara tė mineraleve janė deri 15 mil. tonė mergele
nė Hanė tė Elezit dhe 30 mil. tonė afėr fshatit Paldonicė. Rezervat e gurit gėlqeror nė Kepin e Kaēanikut janė nė sasi prej 127 mil. tonė, ndėrsa rezerva tė konsiderueshme ka edhe nė afėrsi tė fshatit Ivajė.
Kaēaniku ka edhe pasuri natyore tė pyjeve, tokės dhe ujėrave.
Fondi i sipėrfaqes sė pyjeve pėrfshinė 17.302 hektarė
(58,08% tė sipėrfaqes sė pėrgjithshme). Ndėrkaq, fondi i tokės
bujqėsore ėshtė 10.516 hektarė (34,74% e territorit tė komunės). Pjesa
e shpatijeve tė Sharrit
ka resurse tė mjaftueshme tė burimeve tė ujit tė pijshėm dhe pikėrisht
nga kėto vendburime furnizohet me ujė pėrqindja mė e madhe e banorėve
tė komunės. Maja e Lubotenit dhe shpatijet pitoreske tė Sharrit ofrojnė mundėsi tė mėdha pėr zhvillimin e turizmit malor (atij veror e dimėror).
Infrastruktura e Kaēanikut
Rruga kryesore pėr nė Maqedoni qė kalon nėpėr qytetin e Kaēanikut
ėshtė nė gjendje tė mirė, edhe pse ėshtė duke u dėmtuar vazhdimisht.
Gjendja e rrugėve nė mes tė fshatrave ėshtė e keqe, pėrderisa nė brendi
tė fshatrave rrugėt janė tė parregulluara dhe nė tė shumtėn e rasteve
tė paasfaltuara. Shėrbimi i zjarrėfikėsve ėshtė themeluar, stafi i tė
cilit ėshtė trajnuar nė Prishtinė. Furnizimi me ujė dhe energji
elektrike ėshtė nė pėrgjithėsi i mirė, pėrveē ndėrprerjeve tė rralla.
Pėrderisa lidhjet e telefonisė fikse janė nė gjendje tė mirė,
shfrytėzimi i telefonisė mobile ėshtė mė i vėshtirė pėr shkak tė
terrenit malor.
Furnizimi me energji elektrike
Kaēaniku ndan fatin me pjesėt tjera tė Kosovės me njė furnizim jo
stabil me energji elektrike. Ende ndihen nevoja pėr riparim tė
kosiderueshėm tė sistemit tė elektrodistribucionit nė komunė siē janė:
- Riparimi i rrjetit tė tensionit tė ulėt
- Riparimi i trafostacionit distribuiv
- Nė qytetin e Kaēanikut nevojitet njė trafostacion i kapacitetit prej 110 KW
- Nevojitet njė rrjet ndėrlidhės lokal i tensionit tė lartė
Nė lidhje me rregullimin e telefonisė nė Kaēanik:
- Sistemi i kabllės tokėsore ėshtė shumė i vjetėruar, me njė kapacitet prej njė mijė numrave;
- Kėrkesa e telefonisė sė re ėshtė duke u pėrmbushur nga operatorėt e rrjetės sė telefonisė mobile;
- Pajisja e rrjetėve digjitale, pėrmes njė rrjetė fikse nė qytet dhe nėpėr fshatra do tė jetė njė problem akut pėr tėardhmen.
Lidhjet rrugore kryesore qė janė tė rėndėsishme pėr zhvillimin ekonomik tė Kaēanikut janė:
- Magjistralja Prishtinė Shkup, e cila kalon nėpėr qendėr tė Kaēanikut;
- Linja rrugore Doganaj Glloboēicė, lidhet me Maqedoninė pėrmes rajonit tė Sharrit;
- Rruga lokale qė lidhė fshatrat mė tė afėrta Bob, Trimor, Bicaj, Nikė, Malėsi, Ilirishtė, Sopot dhe Doganaj;
- Rruga lokale qė lidhė fshatrat e Runjevės, Stagovės, Kaēanikut tė vjetėr dhe Begracės me qendrėn e qytetit;
- Rruga lokale qė lidhė fshatrat e Gajres, Ivajės, Kotlinės, dhe Glloboēicės me qendrėn e qytetit
pėrgjithėsi karakterizohet me rrugė tė ngushta, pa trotuare, me
kryqėzime tė vėshtira me rrugėt anėsore, dhe me pjerrtėsi tė theksuar
qė ndoten shpeshė nga ujėrat e zeza. Rrugėt lokale tė fshatrave gjenden
nė kushte jashtėzakonisht tė vėshtira.
Demografia e Kaēanikut
Komuna e Kaēanikut pėrbėhet nga 42 vendbanime. Dy nga kėto
vendbanime janė urbane (Kaēaniku dhe Hani I Elezit), kurse 40 janė
mjedise rurale.
Sipas regjistrimit tė fundit zyrtar tė popullsisė tė bėrė nė vitin 1981,
komuna i kishte 31.072 banorė. Duke marrė pėr bazė shkallėn vjetore tė
shtimit tė popullsisė sė komunės prej 2,96%, vlerėsohet se sot kjo
komunė i ka mė shumė se 50 mijė banorė. Sipas tė dhėnave zyrtare tė
OSBE-sė tė drejta vote nė zgjedhjet e fundit lokale kanė pasur 30.337
kaēanikas.
Duhet theksuar se para luftės nė Kosovė, nė kėtė komunė mė pak se 1%
e banorėve nga numri i pėrgjithshėm i populates kanė qenė serbė,
malazezė dhe romė. Aktualisht nė Kaēanik jetojnė 2 familje rome me 9
anėtarė.
Viti/EtniaShqiptar %Serb %Romė %Tė tjerė %Total
Pėrbėrja etnike | |||||||||
1991 regj1 | 36,488 | 97.8 | 220 | 0.6 | 306 | 0.8 | 41 | 0.1 | 37,055 |
Januar 19992 | 43,721 | 98.5 | 223 | 0.5 | 378 | 0.9 | 43 | 0.1 | 44,365 |
2005 3 | 43,000 | 100 | 0 | 0 | 9 | 0.02 | 0 | 0 | llog.43,000 |
Burimi:1. Pėr 1991:Regjistri i Rep. Serbijes nė Tė tjerė fut Malazezėt, Boshnjakėt, Kroatėt, Jugosllavėt dhe tė tjerė 2. Pėr 1999:Kosovo Atlas nė Tė tjerėt fut Boshnjakėt, Malazezėt, Maqedonėt, Sllovenėt, Kroatėt, Hungarezėt, Jugosllavėt dhe tė tjerė ; Shifrat mbi Romėt janė nxjerrur nga regjistrat e OSCE - Human Rights and Rule of Law Department 3. Pėr 2005; Shifrat janė parallogaritur. Duhet pasur parasyshė qė shifrat nga regjistrimi 1991 ka karakter politikė. |
Komuna e Kaēanikut ka 5 biblioteka publike. Biblioteka kryesore nė Kaēanik ka 20.461 [url=http://sq.wikipedia.org/wiki/Libra]libra
dhe degėt e saj nė Kaēanik, Stagovė, Doganaj, dhe Glloboqicė kanė
30.694 libra. Nė tėrėsi, bibliotekat e kėsaj komune kanė 51.155 libra.
Nga masat e dhunėshme serbe tė viteve 1990 - 1999, 5530 libra, nė bibliotekėn kryesore, janė dėmtuar dhe zhdukur, dhe gjatė luftės, "dora e zezė" ka shkatėrruar bibliotekėn nė Glloboqicė, e cila ka pasur 5.500 libra.
Gjendja e Mjedisit
Nė bazė tė kompetencave dhe strukturės qeverisėse, nė komunėn e
Kaēanikut institucionet komunale pėrgjegjėse pėr mjedis janė: Drejtoria
pėr Bujqėsi, Pylltari dhe Mbrojtje tė Mjedisit; Drejtoria pėr Urbanizėm
dhe Ēėshtje Publike; Drejtoria pėr Rindėrtim, Planifikim dhe Zhvillim;
dhe Drejtoria pėr Shėndetėsi dhe Mirėqenie Sociale. Me rifillimin e
punės sė fabrikės pėr pėrpunimin e ēimentos SharrCem nė Han tė Elezit,
komunės sė Kaēanikut iu kthye burimi kryesor i ndotjes sė ajrit. Pėrveē
kėsaj, komuna e Kaēanikut ballafaqohet me problemin e mos-trajtimit tė
ujėrave tė zeza si dhe ndotjes sė lumit Nerodime nga fabrika e
Silkaporit. Pėrkundėr lejeve mjedisore, problem i madh mjedisor nė
Komunėn e Kaēanikut paraqet eksploatimi i zhavorrit dhe prerja e
drunjėve.