KOMUNA MARGEGAJ.
ROLI I POZITES GJEOGRAFIKE DHE I KUSHTEVE NATYRORE TE ZHVILLIMIT SOCIAL-EKONOMIK TE KOMUNES MARGEGAJ
Komuna Markgegaj shrtihet ne veriperendim te rrethit te Tropojes. Ne veri kufizohet me Republiken e Malit te Zi, ne jug me komunen Bujan e qytetin e Bajran Currit,ne perendim me rrethin e Shkodres dhe ne lindje me komunet Tropoje Fshat e Llugaj. Emri Margegaj vjen nga emri i nje fisi qe banonte ne kete fshat pra Mark Gega. Kjo komune shtrihet ne Qarkun e Kukesit dhe ne Krahinen Malore Veriore. Kjo komune ka 10 fshatraqe jane:Dragobi,Valbone,Rragam,Cerem,Bradoshnice qe jane ne zonen e alpeve,Margegaj,Kocanaj,Shoshan,Paqe dhe Fushe Lumi shrihen ne zonen e fushes. Ka nje siperfaqe 269.4 km2. Ne kete komune ndodhet nje vendbanim i hershem ne fshatin Shoshan qe quhet Gryka e Qytetit. Ne kete fshat jane rrenojat e nje qyteze ilire.ka lartesi mbi nivelin e detit nga 250-2698 m Jezerca. Tipi i venbanimit eshte gjatesor pergjate lugines. Banoret e venbanimit kane lidhje gjaku ne mes tyre. Distanca ne mes lagjeve eshte 0.6 km. Distanca midis shtepive eshte 100. Shtepite jane te ndertuara me gure dhe me tulle. Shtepite jane 2 kateshe te tipit kulle, por me vone eshte i adoptuar me ndertime moderne. Ne paisjet e brendshme alternohen tradita orientale me moderne europiane. Shtepite jane te rrethuara me mure dhe me gardh, por kane edhe bahēe ose kopsht. Per sa i perket distances se komunes me qytetin ajo kufizohet, dhe qendra e komunes larg qytetit eshte 3 km. Distanca nga kufiri me Kosoven eshte 10 km, kurse me Malin e Zi eshte zone kufitare . Rruga nacionale kalon mes per mes komunes duke perbere nje element pozitiv per zhvillimin e kesaj komune.
Ndikimi i kushteve natyrore ne zhvillimin rural.
Relievi paraqet 2 pamje te ndryshme ;
Zona malore paraqitet me maja qe lartesohen ne form kullash deri ne 2698 m lartesi (Jezerca ) shume te thepisura shpesh me pamje fasadash qe bien pingul mbi luginen e Valbones, por te veshura me drure e me cirqe te luginave me bore te perjetshme.
Zona fushore paraqet pamjen e tarracave lumore dhe zbret deri ne 250 m. Ne keto tarraca vendosen fshatrat; shoshan, koēanaj, paqe dhe fushlumi. Pasurite me te medha natyrore konsiderohen zhvillimi me prespektive te turizmit.Burimet e konsiderushme jane lende drusore, polimetale, boksidet etj. Pyje te tera ahu, bredhi dhe pishe veshin gjith shpatet e kesaj lugine deri ne lartesine 2000 m. Bimet medicionale dhe ato aromatike jane nje burim i konsiderueshem te ardhurash per banoret e kesaj zone.
Kjo zone ka klime mesdhetare paramalore dhe malore. Per vleresimin e saj ajo konsiderohet e shendetshme. Reshjet bien kryesisht ne stinen e vjeshtes. Ka reshje debore rreth 10 ditč. Trashsia e bores shkon nga 50-60 deri ne 150 cm. Periudha me reshje bore zgjat nga dhjetori deri ne muajin shkurt. Per sa i perket orteqeve ato jane te rralle dhe kane shkaktuar deme si; bllokim rrugesh, nderprerje te energjise elektrike etj. Bresheri bie ne stinen e veres deri ne 5 ditč dhe ka shkaktuar deme te kulturave bujqesore. Ngricat
jane nje fenomen i njohur dhe shfaqen ne dhjetor deri ne fund te marsit. Per nga burimet hidrike kjo zone eshte e pasur dhe pershkohet nga lumi i Valbones dhe deget e saj. Ky uje perdoret kryesisht per ujitje siē eshte kanali i Krasniqes qe ujit nje pjese te mire te tokave. Pasuri hidrografike konsiderohet burimi i Shoshanit ( burim ujor me i madhi ne ballkan ). Ne kete fshat eshte ndertuar ujesjellesi qe furnizon qytetin e B.Currit dhe pjesen me te madhe te fshatrave te komunes Margegaj. Kurse ne fshatin Valbone ku buron lumi i Valbones eshte ndertuar fabrika qe amballozhon ujin me te njejtin emer VALBONA.
Tokat jane te kafejta, te hijta kafe, te murrme pyjore dhe livadhore malore. Per sa i perket flores dhe faunes eshte mjaft i larmishem. Diferencimet e medha mbi nivelin e detit ne mes te zones fushore e cila eshte ( 300m ) dhe asaj malore (mbi 2000m ), majave shume te larta dhe luginave te thella, ekspozimit te shpateve ndaj rrezatimit diellor, perberjes gelqerore te shkembinjeve, burimeve te shumta ujore dhe mikroklimave qe krijohen, krijojn kushte ideale per shumllojshmerine e biodiversitetit. Ne zonen fushore kultivohen mollet, kumbullat, qershite, pjeshket, arrat, rrushi etj. Ne brezin dushqeve mbreteron geshtenja e cila eshte me e madhja ne ballkan, qe nis nga fierza kalon neper komunen margegaj dhe vijon deri ne Peje te Kosoves. Bliret gershetohen me frasherat, panjat dhe lajthia. Ne qafmalet gjendet meshtekna, retuza bime e cila eshte eshte karakteristike per zonen e tundres e cila eshte endemike. Siperfaqen me te madhe ze druri i ahut. Lartesite i zene pishat si ajo e bute dhe e zeze, bredhi i bardhe dhe i zi. Kullotat alpine i zene bimet e familjes gramore ku lulet formojne qylyma te vertet shumngjyrshe. Fauna eshte mjaft e larmishme, ne pershtatjen me ambjentin e bimesise. Majat e shveshura e kullotat alpine i popullon dhia e eger, ate te pishave dhe te ahut i popullon riqerbulli, ariu, macja e eger, ujku, dhelpra, lepuri, nusja e lales, derri i eger etj. Ne ate te dushqeve gjendet shqarthi, baldosa, ketri. Nga shpendet ndeshen gjeli i eger, sokolet e bjeshkeve, qukapiket laraman, dallendyshet, shqiponja etj. Lumenjte i popullojne lunderza dhe kater llojet e troftave.
KAPITULLI II
VEĒORITE E ZHVILLIMIT SOCIAL-DEMOGRAFIK NE KOMUNEN MARGEGAJ
Emri i komunes Margegaj vjen nga fjala Mark dhe Gege,qe jane babai dhe i biri qe do te thote Margegaj. Ky fis banonte ne kete zone. Ndersa per sa i perket popullimit te hershem tek fshati Shoshan ndodhen rrenojat e nje qyteze ilire. Pra ky vendbanim i hershem e ben kete zone te populluar qe ne kohet e hershme.
-Veēorite e levizjes natyrore te popullsise.
Numri i martesave per 2001 ka qene 30,ndersa te martuar per 2001 kane qene 634 meshkuj dhe 748 femra. Te ve kane qene 26 meshkuj dhe 157 femra.
Martesat e kesaj komune behen brenda komunes dhe jashte saj, por edhe ne rrethet e tjera. Vitet e fundit sidomos pas vitit 1999 ka lidhje martesore edhe jashte kufirit p.sh ne Kosove.
a) Numri i divorceve per kete komune ne 2001 kemi 8 raste qe jane 5 meshkuj dhe 3 femra,ndersa per 2004 kemi 10 raste 6 meshkuj dhe 4 femra.Ky numer kaq i vogel i divorceve lidhet me shkallen e ulet te arsimimit te femrave dhe kjo e ben te pa mundur ndarjen dhe per te perballuar jetesen.
b) Lindjat dhe vdekjet. Per nga numri i lindjeve dhe vdekjeve kjo komune per vete kushtet natyrore deri para viteve 90 kishte numer te larte lindjesh por edhe vdekjesh sidomos te foshnjeve. Per vitin 2001 kemi 68 lindje, kurse per 2004 kemi 65 lindje. Pas viteve 90veme re nje renie te koefiēentit te numrit te lindjeve. Kjo lidhet me politiken e gabuar te perdorur nga shteti socialist per te rritur sa me shume numrin e lindjeve. Por vitet e fundit kemi edhe perdorimin praktikave te planifikimit familjare qe ndikon ne uljen e numrit te linjeve. Kurse per vdekjet mund te themi se kemi renie te numrit te tyre, kjo per arsye te permirsimit te sherbimit shemdetsor.
c) Vdekshmeria foshnjore ke ardhur duke u ulur per arsye qe u permendem me siper. Por vdeshmeria foshnjore mbetet e larte tek grupmosha 0-1 vjeē, ndersa pas kesaj grupmoshe qe eshte ajo 1-4 vjeē numri i vdekjeve vjen duke u ulur. Ndikimi kryesor ne parandalimin e vdekjeve foshnjore ka patur sidomos trajtimi i grave shtatzena,kontrolle te here pas hershme etj. Permirsimi i sherbimit shendetsor dhe ai i kushteve te jeteses ka bere qe edhe jetegjatesia te rritet.
d) Shtimi natyror i popullsise. Nga viti 2001 deri 2004 ka qene 253 banore. Por ky shtim i popullsise eshte permbysur nga migrimet e shumta qe kane ndodhur gjate 2001-2004. pra rritja e nivelit te jeteses ka ēuar edhe ne renie te numrit martesave dhe per rrjedhoje edhe te numrit te lindjeve.
-Migrimi i brandeshem dhe emigracioni
Levizjet migruese te popullsise se komunes ne fjale jane theksuar pas 1991 per arsye te ndryshme siē jane ;per nje jete me te mire dhe te ardhme te sigurte per famijet e tyre sepse vendbanimi i tyre nuk u ofronte kushte te pershtatshme per jetese. Migrimi me i theksuar ka qene dhe vazhdon te mbetet ai i fshatrave te thella malore. Te larguarit kryesisht u vendosen ne fshatrat afer qytetit,ne qytet,ose ne Tirane ,Durres etj. Por pas hapjes me Kosoven nje pjese e ketyre banoreve te ardhmen e tyre e shohin ne vendlindje duke invesruar ne blegtori,bujqesi dhe dege te tjera. Por me ndertimin e rruges nga qyteti i Bajram Currit per ne Kosove, banoret e komunes tregtine kryesore e bejne atje dhe nje pjese te vogel ne Tirane. Te ardhur ne kete komune ka patur nga zona te ndryshme te rrethit e jashte tij. Nga politika e atehershme socialiste solli ne kete komune punetore dhe specialiste nga rrethe tjera qe dashur pa dashur kane jetuar ne kete komune. Por ne kete zone ka patur edhe pakica kombetare si sllave qe kane ardhur per arsye te ndryshme dhe me mbylljen e kufijve pas viteve 45 kjo popullsi qe e detyruar te qendroje ne kete zone. Pas vitit 1991 kjo popullsi eshte larguar per ne vendbanime te tjera te Shqiperise ose jashte saj.
Emigrime ka patur kryesisht fshatrat malore siē jane;Valbona,Ceremi Bradoshnica,qe kane pasur shpopullim te tyre. Por emigrim te ka patur nga moshat e reja kryesisht jashte Shqiperise,qe me te ardhurat qe marrin
mbajne familjet e tyre. Te laguarit jane vendosur ne Greqi,Itali,Angli etj.
-Ecuria e numrit te popullsise.
Per sa i perket numrit te popullsise sipas pariudhave nuk ka te dhena dhe keshtu kemi marre 2 vite ate 2000 ku komuna kishte 4310 me 968 familje nga keto 222 meshkuj dh femra 208. Per vitin 2001 kemi 3177 banore me 956 familje ,nga keta 1599 meshkuj dhe 1578 femra.
Nga viti 2000 deri ne vitin 2004 kemi migrim te popullsise me 1133 banore te larguar ku nje pjese e tyre jetojne ne komune por pashaportizimin e kane ne qytet.
Si ne gjithe zonat veriore dhe kryesisht ato rurale ku perfshihet kjo komune ka patur lindje te shumta, por edhe vdekjet nuk kane qene te pakta per arsye te kushteve jo te mira ekonomike dhe mungeses se institucioneve shendetsore. Te adhur ne kete komune per vitet qe flasim nuk ka. Siē e kemi thene edhe me siper ka fshatra si Bradoshnica qe pothuajse eshte shpopulluar plotesisht. Ose Valbona,Dragobia,Rragami e kane ndier me shume peshen e migrimit sesa fshatrat e tjere te komunes .
-Dendasia e popullsise. Para viteve 90 kishte nje popullsi shume te madhe. Pas 90 pasha e migracionit u shtri ne te gjithe komunen diku me shume diku me pak. Per vitin 2001 ka nje dendesi 11.9 banore per km2. pra 10 here me te vogel se dendesia mesatare e popullsise se vendit. Per keto fshatra kemi disa te dhena qe Bradoshnica ka 85% te larguar,Valbona 50%,Dragobia 54% etj. Dendasia e kesaj komune po bie edhe sot .
-Karaktaristiket strukturore te popullsise
a)Struktura gjinore.Per vitin 2001 kjo komune kishte 1599 meshkuj dhe 1578 famra. Raporti meshkuj-femra eshte ne tandence per meshkujt. Pra siē shihet kemi gati nje numer te barabarte mes femrave dhe meshkujve. Por mund te themi se largohen me shume meshkujt se femrat. Me shume lindin meshkuj se sa femra. Por me kalimin e viteve femrat barazojne meshkujt madje i kalojne ata .
b)Struktura moshore e popullsise .
Kjo komune per nga grupmosha ndahet ne:
0-14 ----- ka 979 banore
15-64 -- ka 1930 banore
Mbi 65ka 268 banore
Koefiēenti i moshimit eshte; 0.08 ose 8%
Koefiēenti i rinimit eshte; 0.3 ose 30%
Koefiēinti i varesise se moshes se te rinjeve i cili tregon shkallen e ngarkeses se popullsise ne moshen e punes ndaj kontigjentit ne moshen 0-14 vjeē;0.50 ose 50%
c)Struktura fetare e popullsise.
Mbi 95% eshte muslimane dhe 4-5 eshte katolike.
d)Struktura etnike e popullsise.
Ne kete komune deri para viteve 90 kishte pakica kombetare si sllave kryesisht te kombesise boshnjake. Por pas 90 keto pakica u larguan per ne vende te tjera. Keshtu sot popullsia e kesaj komune eshte 100% shqiptare.
-Aspekte te jetes sociale.
Komuna ka 968 familje me 5-6 antare.
Per sa i perket punesimit kemi 601 te punesuar,te papune jane 121 dhe jo ekonomikisht aktive 349 banore.Te punesuarit pjesa me e madhe jane ne qytet. Niveli i jeteses ne kete komune eshte nder me i ultit ne Shqiperi. Prandaj rreth 25% e familjeve trajtohen me ndihme ekonomike. Cilesia e sherbimit shendetsor vitet e fundit eshte permirsuar ndjeshem. Cdo fshat ka qender te veten shendetsore dhe 1 ose 2 infermiere. Komuna ka mjek te specializuar. Ndihma e pare te semurit i jepet ne qender shendetsore dhe pastaj dergohet ne spitalin e qytetit te Bajram Currit. Problem mbetet pajisja me madikamente dhe aparature te nevojshme.
Per nivelin arsimor kemi keto te dhena ne vitin 2001:
-analfabete 12
-shkrime kendim 482
-fillore 536
-8-vjeēare 1164
-e mesme 544
-universitare 62
Qe bie ne sy per sa i perket studimeve universitare dhe atyre pas universitare veme re se 35 jane meshkuj dhe 27 femra.
Aspekte te jetes social-ekonomike mund te veēojme shtimin e aktiviteteve kulturore si koncerte,shfaqje te ndryshme, permirsimi i rrjetit rrugor,pergatitja e nje stratagjie per zhvilimin e turizmit e cila do te rriste te ardhurat per banoret dhe mundesonte permirsimin e jetes se ketyre banoreve.
LITERATURA E PERDORUR
1) Instat
2) Komuna Margegaj
3) Bala Beqir, Guide turistike.
4) Laci Sabri, Gjeografi Rurale.
5) Te anketuar
ROLI I POZITES GJEOGRAFIKE DHE I KUSHTEVE NATYRORE TE ZHVILLIMIT SOCIAL-EKONOMIK TE KOMUNES MARGEGAJ
Komuna Markgegaj shrtihet ne veriperendim te rrethit te Tropojes. Ne veri kufizohet me Republiken e Malit te Zi, ne jug me komunen Bujan e qytetin e Bajran Currit,ne perendim me rrethin e Shkodres dhe ne lindje me komunet Tropoje Fshat e Llugaj. Emri Margegaj vjen nga emri i nje fisi qe banonte ne kete fshat pra Mark Gega. Kjo komune shtrihet ne Qarkun e Kukesit dhe ne Krahinen Malore Veriore. Kjo komune ka 10 fshatraqe jane:Dragobi,Valbone,Rragam,Cerem,Bradoshnice qe jane ne zonen e alpeve,Margegaj,Kocanaj,Shoshan,Paqe dhe Fushe Lumi shrihen ne zonen e fushes. Ka nje siperfaqe 269.4 km2. Ne kete komune ndodhet nje vendbanim i hershem ne fshatin Shoshan qe quhet Gryka e Qytetit. Ne kete fshat jane rrenojat e nje qyteze ilire.ka lartesi mbi nivelin e detit nga 250-2698 m Jezerca. Tipi i venbanimit eshte gjatesor pergjate lugines. Banoret e venbanimit kane lidhje gjaku ne mes tyre. Distanca ne mes lagjeve eshte 0.6 km. Distanca midis shtepive eshte 100. Shtepite jane te ndertuara me gure dhe me tulle. Shtepite jane 2 kateshe te tipit kulle, por me vone eshte i adoptuar me ndertime moderne. Ne paisjet e brendshme alternohen tradita orientale me moderne europiane. Shtepite jane te rrethuara me mure dhe me gardh, por kane edhe bahēe ose kopsht. Per sa i perket distances se komunes me qytetin ajo kufizohet, dhe qendra e komunes larg qytetit eshte 3 km. Distanca nga kufiri me Kosoven eshte 10 km, kurse me Malin e Zi eshte zone kufitare . Rruga nacionale kalon mes per mes komunes duke perbere nje element pozitiv per zhvillimin e kesaj komune.
Ndikimi i kushteve natyrore ne zhvillimin rural.
Relievi paraqet 2 pamje te ndryshme ;
Zona malore paraqitet me maja qe lartesohen ne form kullash deri ne 2698 m lartesi (Jezerca ) shume te thepisura shpesh me pamje fasadash qe bien pingul mbi luginen e Valbones, por te veshura me drure e me cirqe te luginave me bore te perjetshme.
Zona fushore paraqet pamjen e tarracave lumore dhe zbret deri ne 250 m. Ne keto tarraca vendosen fshatrat; shoshan, koēanaj, paqe dhe fushlumi. Pasurite me te medha natyrore konsiderohen zhvillimi me prespektive te turizmit.Burimet e konsiderushme jane lende drusore, polimetale, boksidet etj. Pyje te tera ahu, bredhi dhe pishe veshin gjith shpatet e kesaj lugine deri ne lartesine 2000 m. Bimet medicionale dhe ato aromatike jane nje burim i konsiderueshem te ardhurash per banoret e kesaj zone.
Kjo zone ka klime mesdhetare paramalore dhe malore. Per vleresimin e saj ajo konsiderohet e shendetshme. Reshjet bien kryesisht ne stinen e vjeshtes. Ka reshje debore rreth 10 ditč. Trashsia e bores shkon nga 50-60 deri ne 150 cm. Periudha me reshje bore zgjat nga dhjetori deri ne muajin shkurt. Per sa i perket orteqeve ato jane te rralle dhe kane shkaktuar deme si; bllokim rrugesh, nderprerje te energjise elektrike etj. Bresheri bie ne stinen e veres deri ne 5 ditč dhe ka shkaktuar deme te kulturave bujqesore. Ngricat
jane nje fenomen i njohur dhe shfaqen ne dhjetor deri ne fund te marsit. Per nga burimet hidrike kjo zone eshte e pasur dhe pershkohet nga lumi i Valbones dhe deget e saj. Ky uje perdoret kryesisht per ujitje siē eshte kanali i Krasniqes qe ujit nje pjese te mire te tokave. Pasuri hidrografike konsiderohet burimi i Shoshanit ( burim ujor me i madhi ne ballkan ). Ne kete fshat eshte ndertuar ujesjellesi qe furnizon qytetin e B.Currit dhe pjesen me te madhe te fshatrave te komunes Margegaj. Kurse ne fshatin Valbone ku buron lumi i Valbones eshte ndertuar fabrika qe amballozhon ujin me te njejtin emer VALBONA.
Tokat jane te kafejta, te hijta kafe, te murrme pyjore dhe livadhore malore. Per sa i perket flores dhe faunes eshte mjaft i larmishem. Diferencimet e medha mbi nivelin e detit ne mes te zones fushore e cila eshte ( 300m ) dhe asaj malore (mbi 2000m ), majave shume te larta dhe luginave te thella, ekspozimit te shpateve ndaj rrezatimit diellor, perberjes gelqerore te shkembinjeve, burimeve te shumta ujore dhe mikroklimave qe krijohen, krijojn kushte ideale per shumllojshmerine e biodiversitetit. Ne zonen fushore kultivohen mollet, kumbullat, qershite, pjeshket, arrat, rrushi etj. Ne brezin dushqeve mbreteron geshtenja e cila eshte me e madhja ne ballkan, qe nis nga fierza kalon neper komunen margegaj dhe vijon deri ne Peje te Kosoves. Bliret gershetohen me frasherat, panjat dhe lajthia. Ne qafmalet gjendet meshtekna, retuza bime e cila eshte eshte karakteristike per zonen e tundres e cila eshte endemike. Siperfaqen me te madhe ze druri i ahut. Lartesite i zene pishat si ajo e bute dhe e zeze, bredhi i bardhe dhe i zi. Kullotat alpine i zene bimet e familjes gramore ku lulet formojne qylyma te vertet shumngjyrshe. Fauna eshte mjaft e larmishme, ne pershtatjen me ambjentin e bimesise. Majat e shveshura e kullotat alpine i popullon dhia e eger, ate te pishave dhe te ahut i popullon riqerbulli, ariu, macja e eger, ujku, dhelpra, lepuri, nusja e lales, derri i eger etj. Ne ate te dushqeve gjendet shqarthi, baldosa, ketri. Nga shpendet ndeshen gjeli i eger, sokolet e bjeshkeve, qukapiket laraman, dallendyshet, shqiponja etj. Lumenjte i popullojne lunderza dhe kater llojet e troftave.
KAPITULLI II
VEĒORITE E ZHVILLIMIT SOCIAL-DEMOGRAFIK NE KOMUNEN MARGEGAJ
Emri i komunes Margegaj vjen nga fjala Mark dhe Gege,qe jane babai dhe i biri qe do te thote Margegaj. Ky fis banonte ne kete zone. Ndersa per sa i perket popullimit te hershem tek fshati Shoshan ndodhen rrenojat e nje qyteze ilire. Pra ky vendbanim i hershem e ben kete zone te populluar qe ne kohet e hershme.
-Veēorite e levizjes natyrore te popullsise.
Numri i martesave per 2001 ka qene 30,ndersa te martuar per 2001 kane qene 634 meshkuj dhe 748 femra. Te ve kane qene 26 meshkuj dhe 157 femra.
Martesat e kesaj komune behen brenda komunes dhe jashte saj, por edhe ne rrethet e tjera. Vitet e fundit sidomos pas vitit 1999 ka lidhje martesore edhe jashte kufirit p.sh ne Kosove.
a) Numri i divorceve per kete komune ne 2001 kemi 8 raste qe jane 5 meshkuj dhe 3 femra,ndersa per 2004 kemi 10 raste 6 meshkuj dhe 4 femra.Ky numer kaq i vogel i divorceve lidhet me shkallen e ulet te arsimimit te femrave dhe kjo e ben te pa mundur ndarjen dhe per te perballuar jetesen.
b) Lindjat dhe vdekjet. Per nga numri i lindjeve dhe vdekjeve kjo komune per vete kushtet natyrore deri para viteve 90 kishte numer te larte lindjesh por edhe vdekjesh sidomos te foshnjeve. Per vitin 2001 kemi 68 lindje, kurse per 2004 kemi 65 lindje. Pas viteve 90veme re nje renie te koefiēentit te numrit te lindjeve. Kjo lidhet me politiken e gabuar te perdorur nga shteti socialist per te rritur sa me shume numrin e lindjeve. Por vitet e fundit kemi edhe perdorimin praktikave te planifikimit familjare qe ndikon ne uljen e numrit te linjeve. Kurse per vdekjet mund te themi se kemi renie te numrit te tyre, kjo per arsye te permirsimit te sherbimit shemdetsor.
c) Vdekshmeria foshnjore ke ardhur duke u ulur per arsye qe u permendem me siper. Por vdeshmeria foshnjore mbetet e larte tek grupmosha 0-1 vjeē, ndersa pas kesaj grupmoshe qe eshte ajo 1-4 vjeē numri i vdekjeve vjen duke u ulur. Ndikimi kryesor ne parandalimin e vdekjeve foshnjore ka patur sidomos trajtimi i grave shtatzena,kontrolle te here pas hershme etj. Permirsimi i sherbimit shendetsor dhe ai i kushteve te jeteses ka bere qe edhe jetegjatesia te rritet.
d) Shtimi natyror i popullsise. Nga viti 2001 deri 2004 ka qene 253 banore. Por ky shtim i popullsise eshte permbysur nga migrimet e shumta qe kane ndodhur gjate 2001-2004. pra rritja e nivelit te jeteses ka ēuar edhe ne renie te numrit martesave dhe per rrjedhoje edhe te numrit te lindjeve.
-Migrimi i brandeshem dhe emigracioni
Levizjet migruese te popullsise se komunes ne fjale jane theksuar pas 1991 per arsye te ndryshme siē jane ;per nje jete me te mire dhe te ardhme te sigurte per famijet e tyre sepse vendbanimi i tyre nuk u ofronte kushte te pershtatshme per jetese. Migrimi me i theksuar ka qene dhe vazhdon te mbetet ai i fshatrave te thella malore. Te larguarit kryesisht u vendosen ne fshatrat afer qytetit,ne qytet,ose ne Tirane ,Durres etj. Por pas hapjes me Kosoven nje pjese e ketyre banoreve te ardhmen e tyre e shohin ne vendlindje duke invesruar ne blegtori,bujqesi dhe dege te tjera. Por me ndertimin e rruges nga qyteti i Bajram Currit per ne Kosove, banoret e komunes tregtine kryesore e bejne atje dhe nje pjese te vogel ne Tirane. Te ardhur ne kete komune ka patur nga zona te ndryshme te rrethit e jashte tij. Nga politika e atehershme socialiste solli ne kete komune punetore dhe specialiste nga rrethe tjera qe dashur pa dashur kane jetuar ne kete komune. Por ne kete zone ka patur edhe pakica kombetare si sllave qe kane ardhur per arsye te ndryshme dhe me mbylljen e kufijve pas viteve 45 kjo popullsi qe e detyruar te qendroje ne kete zone. Pas vitit 1991 kjo popullsi eshte larguar per ne vendbanime te tjera te Shqiperise ose jashte saj.
Emigrime ka patur kryesisht fshatrat malore siē jane;Valbona,Ceremi Bradoshnica,qe kane pasur shpopullim te tyre. Por emigrim te ka patur nga moshat e reja kryesisht jashte Shqiperise,qe me te ardhurat qe marrin
mbajne familjet e tyre. Te laguarit jane vendosur ne Greqi,Itali,Angli etj.
-Ecuria e numrit te popullsise.
Per sa i perket numrit te popullsise sipas pariudhave nuk ka te dhena dhe keshtu kemi marre 2 vite ate 2000 ku komuna kishte 4310 me 968 familje nga keto 222 meshkuj dh femra 208. Per vitin 2001 kemi 3177 banore me 956 familje ,nga keta 1599 meshkuj dhe 1578 femra.
Nga viti 2000 deri ne vitin 2004 kemi migrim te popullsise me 1133 banore te larguar ku nje pjese e tyre jetojne ne komune por pashaportizimin e kane ne qytet.
Si ne gjithe zonat veriore dhe kryesisht ato rurale ku perfshihet kjo komune ka patur lindje te shumta, por edhe vdekjet nuk kane qene te pakta per arsye te kushteve jo te mira ekonomike dhe mungeses se institucioneve shendetsore. Te adhur ne kete komune per vitet qe flasim nuk ka. Siē e kemi thene edhe me siper ka fshatra si Bradoshnica qe pothuajse eshte shpopulluar plotesisht. Ose Valbona,Dragobia,Rragami e kane ndier me shume peshen e migrimit sesa fshatrat e tjere te komunes .
-Dendasia e popullsise. Para viteve 90 kishte nje popullsi shume te madhe. Pas 90 pasha e migracionit u shtri ne te gjithe komunen diku me shume diku me pak. Per vitin 2001 ka nje dendesi 11.9 banore per km2. pra 10 here me te vogel se dendesia mesatare e popullsise se vendit. Per keto fshatra kemi disa te dhena qe Bradoshnica ka 85% te larguar,Valbona 50%,Dragobia 54% etj. Dendasia e kesaj komune po bie edhe sot .
-Karaktaristiket strukturore te popullsise
a)Struktura gjinore.Per vitin 2001 kjo komune kishte 1599 meshkuj dhe 1578 famra. Raporti meshkuj-femra eshte ne tandence per meshkujt. Pra siē shihet kemi gati nje numer te barabarte mes femrave dhe meshkujve. Por mund te themi se largohen me shume meshkujt se femrat. Me shume lindin meshkuj se sa femra. Por me kalimin e viteve femrat barazojne meshkujt madje i kalojne ata .
b)Struktura moshore e popullsise .
Kjo komune per nga grupmosha ndahet ne:
0-14 ----- ka 979 banore
15-64 -- ka 1930 banore
Mbi 65ka 268 banore
Koefiēenti i moshimit eshte; 0.08 ose 8%
Koefiēenti i rinimit eshte; 0.3 ose 30%
Koefiēinti i varesise se moshes se te rinjeve i cili tregon shkallen e ngarkeses se popullsise ne moshen e punes ndaj kontigjentit ne moshen 0-14 vjeē;0.50 ose 50%
c)Struktura fetare e popullsise.
Mbi 95% eshte muslimane dhe 4-5 eshte katolike.
d)Struktura etnike e popullsise.
Ne kete komune deri para viteve 90 kishte pakica kombetare si sllave kryesisht te kombesise boshnjake. Por pas 90 keto pakica u larguan per ne vende te tjera. Keshtu sot popullsia e kesaj komune eshte 100% shqiptare.
-Aspekte te jetes sociale.
Komuna ka 968 familje me 5-6 antare.
Per sa i perket punesimit kemi 601 te punesuar,te papune jane 121 dhe jo ekonomikisht aktive 349 banore.Te punesuarit pjesa me e madhe jane ne qytet. Niveli i jeteses ne kete komune eshte nder me i ultit ne Shqiperi. Prandaj rreth 25% e familjeve trajtohen me ndihme ekonomike. Cilesia e sherbimit shendetsor vitet e fundit eshte permirsuar ndjeshem. Cdo fshat ka qender te veten shendetsore dhe 1 ose 2 infermiere. Komuna ka mjek te specializuar. Ndihma e pare te semurit i jepet ne qender shendetsore dhe pastaj dergohet ne spitalin e qytetit te Bajram Currit. Problem mbetet pajisja me madikamente dhe aparature te nevojshme.
Per nivelin arsimor kemi keto te dhena ne vitin 2001:
-analfabete 12
-shkrime kendim 482
-fillore 536
-8-vjeēare 1164
-e mesme 544
-universitare 62
Qe bie ne sy per sa i perket studimeve universitare dhe atyre pas universitare veme re se 35 jane meshkuj dhe 27 femra.
Aspekte te jetes social-ekonomike mund te veēojme shtimin e aktiviteteve kulturore si koncerte,shfaqje te ndryshme, permirsimi i rrjetit rrugor,pergatitja e nje stratagjie per zhvilimin e turizmit e cila do te rriste te ardhurat per banoret dhe mundesonte permirsimin e jetes se ketyre banoreve.
LITERATURA E PERDORUR
1) Instat
2) Komuna Margegaj
3) Bala Beqir, Guide turistike.
4) Laci Sabri, Gjeografi Rurale.
5) Te anketuar
PUNOI: Haxhi Byberi
Edituar pėr herė tė fundit nga sandri nė 31.03.09 12:15, edituar 1 herė gjithsej (Reason for editing : KOMUNA MARGEGAJ.KOMUNA MARGEGAJ.KOMUNA MARGEGAJ)