KRYENGRITJET E ARMATOSURA
TĖ SHEK. XVI
Kryengritja e Himarės
Gjatė shek. XVI vatėr e kryengritjeve u bėnė
veēanėrisht tri krahina: Labėria, Dukagjini dhe
Malėsia e Madhe.
Labėria u pėrfshi nė sistemin e timarit gjatė
periudhės midis viteve 1492-1506, por banorėt e kėsaj
treve tė gjerė e vazhduan qėndresėn e tyre kundėr
kėtij sistemi. Mė 1507 fshatrat Veliqot, Dragot, Vasiar,
Tatzat, Kudhės, Dhėrmi, Kallarat etj., vazhdonin tė
mos paguanin xhizjen dhe me armė nė dorė u kundėrshtonin
spahinjve. Nė vitin 1537 fshatarėsia labe organizoi njė
kryengritje tė madhe qė shqetėsoi edhe sulltanin
pėr shkak se, ashtu si mė 1492, kjo u bė pengesė
pėr zbatimin e planeve qė po pėrgatiste Sulejmani
II pėr tė pushtuar Italinė. Nėnshtrimi i Labėrisė
do tė shėrbente si bazė operacionesh pėr tė
kaluar nė bregdetin perėndimor. Mirėpo qeveritarėt
e sanxhakut tė Vlorės, me forcat e tyre ushtarake, nuk
qenė nė gjendje ta shtypnin kryengritjen. Ashtu si Bajazidi
II, edhe sulltan Sulejman Ligjvėnėsi vendosi tė bėnte
me kėtė rast njė rrugė e dy punė, tė
nėnshtronte Labėrinė, pėr tė nxjerrė
tė gjitha detyrimet e prapambetura qė nuk u ishin paguar
spahinjve dhe shtetit, dhe pastaj tė hidhej me flotėn
e tij nė bregun tjetėr tė detit Adriatik. Pėr
kėtė qėllim, nė pranverėn e atij viti ai
u nis nė drejtim tė Shqipėrisė dhe nė muajin
korrik 1537 e vendosi kampin ushtarak nė afėrsitė
e Vlorės. Nė tė njėjtėn kohė arriti
para bregdetit tė Himarės edhe flota osmane.
Ardhja e ushtrisė perandorake nė Shqipėrinė
Jugore u bė shkak qė tėrė krahina e Labėrisė
tė ngrihej nė luftė. Filluan sulmet kundėr kampeve
ushtarake osmane dhe karvaneve ushqimore.
Pėr tė shtypur kryengritjen sulltani ngarkoi Vezirin e
Madh, Ajaz Pashėn, me prejardhje nga Himara, i cili i njihte
shtigjet e kėtyre krahinave. Por nuk e pati tė lehtė
ti shtypte kryengritėsit shqiptarė. Pasi u qėndruan
me trimėri sulmeve armike, kryengritėsit me shkathtėsi
tė madhe kaluan nė kundėrsulme tė shpeshta.
Luftimet vazhduan gjatė verės sė vitit 1537, por
pushtuesit nuk mundėn ta shtypnin kryengritjen. Gjatė
kėtyre sulmeve, njė himariot i quajtur Damian hyri nė
kampin perandorak pėr tė vrarė sulltanin, por nuk
ia arriti qėllimit, sepse u kap nga rojet. Gjersa iu pre kryet,
Damiani u qėndroi torturave dhe nuk u tregoi armiqve pozitat
e bashkėluftėtarėve.
Sukseset e kryengritėsve shqiptarė tė korrura nė
kėto luftime tė pabarabarta, i dhanė kohė mbretit
tė Napolit pėr tė organizuar mbrojtjen e vendit nga
inkursionet e flotės osmane. Nga ana tjetėr, ato e detyruan
sulltanin tė ndėrpriste sulmet nė bregdetin perėndimor
dhe tė hiqte dorė nga zbarkimi nė Pulje. Kontributi
i madh i shqiptarėve pėr mbrojtjen e Italisė prej
njė shkatėrrimi tė mundshėm osman, pasqyrohet
qartė nė dėshmitė e njė relatori bashkėkohės,
i cili shkruante: Kur ēdo gjė ... ishte gati
pėr tė kaluar nė Pulje, ... shqiptarėt, kryesisht
himariotėt, u shkaktuan ushtarėve tė sulltanit pengesa
e trazira tė mėdha... Kėta ... u bėnė shkaku
kryesor qė shpėtoi Pulja, dhe ajo mbretėri (e Napolit)
nga njė rrėnim i madh dhe nga zjarri qė u rrinin
mbi kokė. Me kėtė rast sulltani, me qėllim
qė tė forconte sundimin e vet nė krahinat e bregdetit
shqiptar, vendosi tė pushtonte ishullin e Korfuzit, qė
ishte nėn pushtetin venedikas.
Edhe pėr pushtimin e Korfuzit shqiptarėt u shkaktuan trupave
tė sulltanit pengesa tė mėdha. Pėr njė
muaj tė tėrė ata nuk i lejuan forcat osmane tė
kalonin nga Vlora gjatė bregdetit tė Himarės. Kėto
forca u detyruan tė ndėrronin drejtim dhe tė ndiqnin
rrugėn Tepelenė-Gjirokastėr-Delvinė gjersa dolėn
nė bregdet pėrballė ishullit tė Korfuzit. Kampi
perandorak u vendos nė Butrint.
Lufta e kryengritėsve labė u dha mundėsi venedikasve
tė pėrforconin ndėrkohė mbrojtjen e ishullit,
prandaj edhe sulmi osman kundėr Korfuzit dėshtoi. Megjithėkėtė,
sulltani nuk u largua pa bėrė edhe njė pėrpjekje
pėr tė nėnshtruar krahinėn kryengritėse
tė Kurveleshit. Pėr kėtė qėllim ai urdhėroi
tė ndėrtohej kėshtjella e Cerjes (nė Mesaplik).
Por nė shtator, duke hequr dorė nga pushtimet e ėndėrruara
drejt Italisė dhe pa arritur ta nėnshtronte plotėsisht
Labėrinė, pasi i vuri zjarrin Butrintit, sulltani u largua
nga bregdeti jugor shqiptar pėr nė Stamboll.
Ndėrkohė qeveritarėt lokalė, me ndihmėn
e forcave tė pushtetit qendror, mė sė fundi arritėn
ti nėnshtronin, qoftė dhe pėrkohėsisht,
krahinat kryengritėse tė Kurveleshit dhe tė Himarės,
por duke u njohur privilegjin e vetėqeverisjes.
TĖ SHEK. XVI
Kryengritja e Himarės
Gjatė shek. XVI vatėr e kryengritjeve u bėnė
veēanėrisht tri krahina: Labėria, Dukagjini dhe
Malėsia e Madhe.
Labėria u pėrfshi nė sistemin e timarit gjatė
periudhės midis viteve 1492-1506, por banorėt e kėsaj
treve tė gjerė e vazhduan qėndresėn e tyre kundėr
kėtij sistemi. Mė 1507 fshatrat Veliqot, Dragot, Vasiar,
Tatzat, Kudhės, Dhėrmi, Kallarat etj., vazhdonin tė
mos paguanin xhizjen dhe me armė nė dorė u kundėrshtonin
spahinjve. Nė vitin 1537 fshatarėsia labe organizoi njė
kryengritje tė madhe qė shqetėsoi edhe sulltanin
pėr shkak se, ashtu si mė 1492, kjo u bė pengesė
pėr zbatimin e planeve qė po pėrgatiste Sulejmani
II pėr tė pushtuar Italinė. Nėnshtrimi i Labėrisė
do tė shėrbente si bazė operacionesh pėr tė
kaluar nė bregdetin perėndimor. Mirėpo qeveritarėt
e sanxhakut tė Vlorės, me forcat e tyre ushtarake, nuk
qenė nė gjendje ta shtypnin kryengritjen. Ashtu si Bajazidi
II, edhe sulltan Sulejman Ligjvėnėsi vendosi tė bėnte
me kėtė rast njė rrugė e dy punė, tė
nėnshtronte Labėrinė, pėr tė nxjerrė
tė gjitha detyrimet e prapambetura qė nuk u ishin paguar
spahinjve dhe shtetit, dhe pastaj tė hidhej me flotėn
e tij nė bregun tjetėr tė detit Adriatik. Pėr
kėtė qėllim, nė pranverėn e atij viti ai
u nis nė drejtim tė Shqipėrisė dhe nė muajin
korrik 1537 e vendosi kampin ushtarak nė afėrsitė
e Vlorės. Nė tė njėjtėn kohė arriti
para bregdetit tė Himarės edhe flota osmane.
Ardhja e ushtrisė perandorake nė Shqipėrinė
Jugore u bė shkak qė tėrė krahina e Labėrisė
tė ngrihej nė luftė. Filluan sulmet kundėr kampeve
ushtarake osmane dhe karvaneve ushqimore.
Pėr tė shtypur kryengritjen sulltani ngarkoi Vezirin e
Madh, Ajaz Pashėn, me prejardhje nga Himara, i cili i njihte
shtigjet e kėtyre krahinave. Por nuk e pati tė lehtė
ti shtypte kryengritėsit shqiptarė. Pasi u qėndruan
me trimėri sulmeve armike, kryengritėsit me shkathtėsi
tė madhe kaluan nė kundėrsulme tė shpeshta.
Luftimet vazhduan gjatė verės sė vitit 1537, por
pushtuesit nuk mundėn ta shtypnin kryengritjen. Gjatė
kėtyre sulmeve, njė himariot i quajtur Damian hyri nė
kampin perandorak pėr tė vrarė sulltanin, por nuk
ia arriti qėllimit, sepse u kap nga rojet. Gjersa iu pre kryet,
Damiani u qėndroi torturave dhe nuk u tregoi armiqve pozitat
e bashkėluftėtarėve.
Sukseset e kryengritėsve shqiptarė tė korrura nė
kėto luftime tė pabarabarta, i dhanė kohė mbretit
tė Napolit pėr tė organizuar mbrojtjen e vendit nga
inkursionet e flotės osmane. Nga ana tjetėr, ato e detyruan
sulltanin tė ndėrpriste sulmet nė bregdetin perėndimor
dhe tė hiqte dorė nga zbarkimi nė Pulje. Kontributi
i madh i shqiptarėve pėr mbrojtjen e Italisė prej
njė shkatėrrimi tė mundshėm osman, pasqyrohet
qartė nė dėshmitė e njė relatori bashkėkohės,
i cili shkruante: Kur ēdo gjė ... ishte gati
pėr tė kaluar nė Pulje, ... shqiptarėt, kryesisht
himariotėt, u shkaktuan ushtarėve tė sulltanit pengesa
e trazira tė mėdha... Kėta ... u bėnė shkaku
kryesor qė shpėtoi Pulja, dhe ajo mbretėri (e Napolit)
nga njė rrėnim i madh dhe nga zjarri qė u rrinin
mbi kokė. Me kėtė rast sulltani, me qėllim
qė tė forconte sundimin e vet nė krahinat e bregdetit
shqiptar, vendosi tė pushtonte ishullin e Korfuzit, qė
ishte nėn pushtetin venedikas.
Edhe pėr pushtimin e Korfuzit shqiptarėt u shkaktuan trupave
tė sulltanit pengesa tė mėdha. Pėr njė
muaj tė tėrė ata nuk i lejuan forcat osmane tė
kalonin nga Vlora gjatė bregdetit tė Himarės. Kėto
forca u detyruan tė ndėrronin drejtim dhe tė ndiqnin
rrugėn Tepelenė-Gjirokastėr-Delvinė gjersa dolėn
nė bregdet pėrballė ishullit tė Korfuzit. Kampi
perandorak u vendos nė Butrint.
Lufta e kryengritėsve labė u dha mundėsi venedikasve
tė pėrforconin ndėrkohė mbrojtjen e ishullit,
prandaj edhe sulmi osman kundėr Korfuzit dėshtoi. Megjithėkėtė,
sulltani nuk u largua pa bėrė edhe njė pėrpjekje
pėr tė nėnshtruar krahinėn kryengritėse
tė Kurveleshit. Pėr kėtė qėllim ai urdhėroi
tė ndėrtohej kėshtjella e Cerjes (nė Mesaplik).
Por nė shtator, duke hequr dorė nga pushtimet e ėndėrruara
drejt Italisė dhe pa arritur ta nėnshtronte plotėsisht
Labėrinė, pasi i vuri zjarrin Butrintit, sulltani u largua
nga bregdeti jugor shqiptar pėr nė Stamboll.
Ndėrkohė qeveritarėt lokalė, me ndihmėn
e forcave tė pushtetit qendror, mė sė fundi arritėn
ti nėnshtronin, qoftė dhe pėrkohėsisht,
krahinat kryengritėse tė Kurveleshit dhe tė Himarės,
por duke u njohur privilegjin e vetėqeverisjes.